زیپو کالا: سال ۲۰۱۹ میلادی ۱۹۰.۴ میلیون هکتار از محصولات بیوتکنولوژیک توسط ۱۷ میلیون کشاورز در ۲۹ کشور کاشته شد که نشان دهنده افزایش ۱۱۲ برابری این محصولات است.
به گزارش زیپو کالا به نقل از مهر، رشد جمعیت انسانی روز به روز افزایش خواهد یافت و چالش های مهمی برای تولیدات کشاورزی بوجود می آورد. امروزه امنیت غذایی یکی از نگرانی های اصلی جمعیت رو به رشد جهان است. حسین شیرزاد، تحلیلگر کشاورزی توسعه در یادداشتی اختصاصی برای مهر نوشت، نزدیک به ۸۷۰ میلیون نفر از سوءتغذیه رنج می برند. اغلب آنها در کشورهای درحال توسعه آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی زندگی می کنند؛ علاوه بر این، تغییرات آب و هوایی و زوال محیطی هم اکنون زمینهای کشاورزی موجود را می کاهد و چالش های بیشتری را برای پر کردن تقاضای فزاینده غذا بوجود می آورد.
ضرورت حرکت بسمت غذای اصلاح شده ژنتیکی
استفاده از بیوتکنولوژی مدرن همچون روشهای فنی اصلاح ژنتیکی، بعنوان راهی برای کاهش ردپای محیطی، با بهبود کیفیت غذا و افزایش بهره وری پیشنهاد شده است. غذای اصلاح شده ژنتیکی (GMF) به معنای هر غذایی است که حاوی یا مشتق شده از یک ارگانیسم دستکاری شده ژنتیکی باشد. اغلب محصولات بیوتکنولوژی موجود در بازار جهانی به صورت ژنتیکی دستکاری شده اند تا یکی از این خصوصیت های اساسی را بیان کنند؛ مقاومت در مقابل حشرات یا ویروس ها، تحمل به علف کش های خاص و کیفیت افزایش پیدا کرده از نظر تغذیه.
در سال ۲۰۱۹، بیست و چهارمین سال تجاری سازی محصولات بیوتکنولوژی، ۱۹۰.۴ میلیون هکتار از محصولات بیوتکنولوژیک توسط ۱۷ میلیون کشاورز در ۲۹ کشور کاشته شد. از کاشت اولیه ۱.۷ میلیون هکتار در سال ۱۹۹۶ که نخستین محصول بیوتکنولوژی تجاری شد، کاشت سال ۲۰۱۹ نشان دهنده افزایش ۱۱۲ برابری است؛ بنابراین، محصولات بیوتکنولوژی بعنوان سریع ترین فناوری زراعی پذیرفته شده در تاریخ کشاورزی مدرن درنظر گرفته می شوند. تولیدکنندگان عمده محصولات تراریخته شامل ایالات متحده آمریکا، آرژانتین، کانادا و چین هستند. در ایالات متحده، حدود ۸۰ درصد ذرت، پنبه و سویا از انواع بیوتکنولوژیک هستند. تاکنون چندین مبحث ایمنی برای رهاسازی یا تجاری سازی محصولات دستکاری شده ژنتیکی مانند مسایل ایمنی برای سلامت انسان، تحلیل و بررسی سمی بودن، تحلیل و بررسی حساسیت زایی و ارزیابی ایمنی زیستی غذاهای اصلاح شده ژنتیکی درنظر گرفته شده است.
ترویج سواد ژنتیکی در مورد تراریخته ها
عموم مردم باید اطلاعات کافی و درک درستی از اصول ژنتیک داشته باشند تا بتوانند انتخاب های پایداری داشته باشند.
اساس انجام تحقیقات علمی در هر رشته ای، آشکار ساختن حقایق ناشناخته برای بشر است. برای سیاست گذاران خیلی مهم است که قوانین را از دیدگاهی مبتنی بر حقیقت تهیه کنند. کلمه GMO (جانداران اصلاح شده ژنتیکی) با مفاهیم منفی بسیاری همراه بوده است. از قضا، باآنکه نگرش های منفی نسبت به GMOها ابراز می شود، آگاهی عمومی بسیار کمی در مورد این مورد وجود دارد. با ظهور رسانه های اجتماعی، اطلاعات تأیید نشده با سرعت نگران کننده ای منتشر می شود. دورانی که مردم برای کسب اطلاعات به رسانه های اصلی متکی بودند، گذشته است. در این عصر مردم دائماً توسط جریان های اطلاعاتی بمباران می شوند که بعضی از آنها صحت ندارند.
متأسفانه افراد بسیار کمی اطلاعات دریافتی خویش را فیلتر کرده و صحت آنرا تأیید می کنند. انتشار اطلاعات نادرست و راه اندازی کمپین های ضد GMO با حمایت توده های مردم برای گروههای لابی گر ضد GMO آسان است. این زنگ خطری برای جامعه علمی است تا علم را به مصرف کننده (کاربر اطلاعات) برساند.
مردم باید در مورد مسایل در ارتباط با مهندسی ژنتیک و سایر فناوری های مرتبط به درستی آموزش ببینند. تحقیقات نشان داده است که گفتمان های طرفدار GMO معمولا مبتنی بر علم هستند و با حقایق حاصل از مطالعات انجام شده پشتیبانی می شوند، در حالیکه گفتمان ضد GMO به طور عمده غیرعلمی و احساساتی است. تا به امروز، پذیرش محصولات تراریخته در مقیاس بزرگ تنها به دو صفت با اثرات مختلف محیطی و سلامتی انسان محدود شده است؛ تحمل علف کش و مقاومت به حشرات.
محصولات تراریخته جدید و نسخه های ویرایش شده ژنی با خصوصیت های مختلف مانند مقاومت به خشکی، احتمالا اثرات زیست محیطی و سلامت انسان متفاوتی خواهند داشت؛ بنابراین، بهبود مقررات و مدیریت مقاومت، ایجاد انگیزه برای توسعه و تجاری سازی صفات جدید که با اهداف اجتماعی و رفاه انسان همسو هستند و جمع آوری اطلاعات جامع تر و دقیق تر زیست محیطی، بخصوص در مورد تنوع زیستی، برای هدایت نوآوری های کشاورزی بسمت پایداری و پایداری بیشتر حیاتی می باشد و امکان ارزیابی دقیق اثرات آنها را فراهم می آورد.
محصولات اصلاح شده ژنتیکی چیست؟
برای قرن ها، کشاورزان از روشهای فنی اصلاحی انتخابی برای اولویت بندی محصولات درحال رشد با خصوصیت های مطلوب تر مانند مقاومت در مقابل بیماری ها، بهره برده اند. در دهه ۱۹۷۰، دانشمندان راه های جدیدی را برای تقویت مستقیم این خصوصیت ها با تغییر ماده ژنتیکی گیاه ابداع کردند.
ارگانیسم های اصلاح شده ژنتیکی(GMOs) گیاهان، حیوانات و میکروارگانیسم هایی هستند که ژن های آنها با کمک فناوری تغییر یافته است. ارگانیسم های اصلاح شده ژنتیکی یا GMOها به گیاهان، حیوانات یا سایر موجودات زنده اطلاق می شود که تحت نوعی اصلاح ژنتیکی ساخته شده توسط مهندسی ژنتیک یا فناوری تراریخته قرار گرفته اند. معروف ترین نمونه هایی از کاربردهای GMO عبارتند از تغییرات ژنتیکی در محصولات برای بهبود عملکرد، کیفیت، جنبه های تغذیه ای یا مقاومت در مقابل بیماری ها و آفات (مثلاً برنج اصلاح شده برای تولید بتاکاروتن)، تغییرات ژنتیکی در میکروارگانیسم ها برای ایجاد مواد شیمیایی مورد نظر برای اهداف دارویی یا انرژی (مانند انسولین، اتانول، بیودیزل) و یا تغییرات ژنتیکی در حیوانات برای تقویت صفات خاص (تولید شیر، مقاومت در مقابل بیماری) یا تولید بافت ها و اندام های پیوندی، فناوری های اصلاح ژن DNA را از یک گونه می گیرند و آنرا بگونه ای دیگر وارد می کنند.
متداول ترین خصوصیت هایی که دانشمندان در محصولات دستکاری شده ژنتیکی اعمال می کنند عبارتند از تحمل علف کش های کشنده علف های هرز و مقاومت در مقابل حشرات و ویروس ها، همینطور میتوان از این تکنیکها برای توسعه گیاهانی بهره برد که قادر به مواجهه با خشکسالی، گرما و سایر اثرات تشدیدکننده تغییرات آب و هوایی هستند. رایج ترین محصولات تراریخته، محصولات مقاوم به علف کش (HT) هستند، بعد از آن محصولات مقاوم به حشرات (IR) و محصولات حاوی دو صفت ترکیبی (به اصطلاح محصولات با صفت انباشته) قرار دارند.
تاریخچه مختصر پذیرش جهانی محصولات اصلاح شده ژنتیکی
در سال ۱۹۹۴ در ایالات متحده، بعد از سال ها آزمایش، بر اساس گزارش سازمان غذا و دارو این کشور (FDA) یک گوجه فرنگی تراریخته نخستین غذای دستکاری شده ژنتیکی در جهان بود که در مغازه ها به فروش رسید. نیویورک تایمز در آن زمان گزارش داد که این گوجه فرنگی از نظر ژنتیکی تغییر یافته است تا مدت طولانی تری ماندگار باشد و در عین حال برای چیدن و حمل و نقل سفت بماند.
در واقع تاریخچه محصولات تراریخته در کشاورزی با گوجه فرنگی Flavr Savr™ آغاز شد، گوجه فرنگی نخستین محصول تراریخته برای مصرف انسان در سال ۱۹۹۴ بود که توسط اداره غذا و دارو ایالات متحده تأیید شد.
بعداً در سال ۱۹۹۵ مکزیک و کانادا از این گوجه فرنگی تراریخته برای مصرف استفاده کردند. دو سال بعد، کشاورزان آغاز به کشت محصولات دستکاری شده ژنتیکی در سرتاسر ایالات متحده کردند. یک نمونه ذرت، پنبه و سایر محصولات «راند آپ آماده» است. این گیاهان توسط شرکت شیمیایی مونسانتو که توسط بایر در سال ۲۰۱۸ خریداری شد برای مقاومت بیشتر در مقابل علف کش Roundup توسعه داده شدند.
ژنی مقاوم به گلایفوسیت – علف کش مورد استفاده در راندآپ – از نوعی باکتری گرفته شد و در این محصولات قرار گرفت. این به نوبه خود به کشاورزان اجازه داد تا از علف کش برای از بین بردن علف های هرز بدون از بین بردن محصولاتشان استفاده نمایند. در سالهای اخیر، دانشمندان روش های مختلفی را برای تغییر DNA ابداع نموده اند. یکی از روش های رایج Crispr/Cas9 است – فناوری ویرایش ژن که می تواند کد ژنتیکی را بدون احتیاج به معرفی صفات از گونه های دیگر تغییر دهد.
دانشمندان درگیر در این کشف جایزه نوبل سال ۲۰۲۰ را دریافت نمودند. به بیانی ساده این شیوه شبیه استفاده از یک جفت قیچی برای جدا کردن یک ژن و انتقال آن به جای دیگری در همان گیاه است که از احتیاج به ترکیب DNA از گونه های دیگر جلوگیری می کند، بدین سان GMOs ایجاد می شود. بعنوان مثال، از این تکنولوژی میتوان برای حذف ژنی بهره برد که سبب می شود گیاه کمتر بتواند با خشکسالی روبرو شود. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ در مورد امکانات Crispr برای گیاهان، این فناوری را در مقایسه با روش های دیگر نسبتاً ساده، ارزان و همه کاره توصیف کرد. تاکنون، دانشمندان مطالعاتی را در مورد توانایی این شیوه برای تغییر ساختار ژنتیکی طیف وسیعی از محصولات، از برنج و گوجه فرنگی گرفته تا پرتقال و ذرت انجام داده اند. با این وجود، این آزمایش ها در مراحل اولیه توسعه هستند و کارشناسان می گویند پیش از این که به صورت گسترده و تجاری در دسترس قرار گیرند، تحقیقات بیشتری ضروری است.
امروزه خیلی از کشورها آغاز به استفاده از محصولات تراریخته کرده اند و طبق گزارشات (ISAAA) در سال ۲۰۱۹، در مجموع ۷۱ کشور محصولات تراریخته را پذیرفتند که دراین میان ۲۹ کشور به صورت مستقیم انواع مختلف محصولات تراریخته همچون غلات، سبزیجات، دانه های روغنی، میوه ها و گل ها را کشت می کردند و بقیه کشورها مواد غذایی تراریخته را وارد کردند. بیشتر محصولات زراعی تراریخته برای تحمل علف کش ها و مقاومت به حشرات اصلاح ژنتیکی شده اند، با این وجود، چندین محصول هم برای ارتقاء کیفیت شان بعنوان مثال، تغییر رنگ گل، کیفیت مواد مغذی اصلاح شده، ماندگاری طولانی تر و… اصلاح شده اند.
